Mụn bọc: Nguyên nhân hình thành và cách điều trị
Mụn bọc là những “nỗi ám ảnh kinh hoàng” của tất cả chị em phái đẹp. Nốt mụn không chỉ khiến cho làn da trông sần sùi, mất hào cảm mà còn gây khó chịu, thậm chí là để lại vết thâm, sẹo sau khi mụn biến mất. Để điều trị mụn trứng cá bọc đúng cách và không gây sẹo, trước hết bạn cần nắm được nguyên nhân gây mụn và các giai đoạn tiến triển của chúng. Trong bài viết này, Sahemul sẽ giúp bạn hiểu “tất tần tất” về loại mụn trứng cá bọc này!
Mục lục
Mụn bọc là gì?
Mụn bọc có tên tiếng Anh là Nodules and Cysts, là loại mụn viêm hình thành từ quá trình viêm nhiễm của các vi khuẩn tồn tại trong nang lông. Các vi khuẩn này không gây hại cho da ở điều kiện bình thường nhưng khi da tiết quá nhiều bã nhờn khiến lỗ chân lông bị bịt kín, tạo điều kiện cho vi khuẩn P. acnes tấn công làn da.
So với các loại mụn khác, mụn bọc có đường kính lớn hơn và biểu hiện viêm nhiễm tại lỗ chân lông cũng nặng hơn. Phía trên bề mặt da, mụn bọc sưng to, vùng da xung quanh mụn bị cứng. Bên dưới làn da, nốt mụn thường là nang lớn có chứa dịch vàng hoặc trắng.
Tùy theo cơ địa mà nốt mụn bọc trên da của bạn có thể phát triển thành một trong các loại mụn bọc sau đây:
- Mụn bọc không nhân: Loại mụn này không có đầu nhân mụn, thường sưng to, đỏ ửng và gây đau dữ dội. Nếu không được điều trị đúng cách có thể để lại sẹo, vết thâm hoặc rỗ.
- Mụn bọc sưng không đầu: Biểu hiện của mụn bọc sưng không đầu chính là nổi cục to trên bề mặt da, cứng và gây đau nhưng không có đầu, nhân nằm sâu dưới da. Rất khó để điều trị và có thể tái phát nhiều lần.
- Mụn bọc trắng: Loại mụn này thường nổi bọc lớn với mủ màu trắng, không sưng viêm. Mụn rất dễ bị vỡ và chuyển sang viêm nhiễm nếu bị tác động nhiều lần (nặn mụn hoặc dùng tay sờ).
- Mụn bọc máu: Biểu hiện của loại mụn bọc trên mặt này cũng tương tự mụn bọc trắng nhưng phần đầu nhân là dịch máu, có thể gây đau rát và nổi mẩn trên da.
- Mụn bọc bị chai: Đây là biến thể nghiêm trọng của mụn bọc thường. Phần nhân của loại mụn này nằm sâu dưới da, không thể lấy hết hoàn toàn, tích tụ lâu ngày khiến chúng chuyển dần thành mụn bọc thâm đen và khô cứng tạo thành vết chai.
Quá trình điều trị mụn bọc ở mặt nếu không được thực hiện đúng cách có thể gây ra vết thâm, sẹo hoặc rỗ. Nhiều chị em từng trị mụn bọc sưng to thành công đã “mách nước”, chờ đến khi mụn chín thì có thể nặn mà không gây tổn thương cho da. Vậy khi nào thì mụn bọc dưới da chín?
3 giai đoạn tiến triển của mụn bọc
Theo thông tin từ các chuyên da da liễu, mụn bọc ở đầu, ở mặt hay bất kỳ vị trí nào khác trên cơ thể (cổ, lưng,…) cũng đều tiến triển theo 3 giai đoạn:
- Giai đoạn 1: Mụn trứng cá thông thường bị vi khuẩn tấn công, chuyển đổi thành mụn bọc. Trong giai đoạn đầu, các nốt mụn còn nhỏ, khó có thể nhận biết.
- Giai đoạn 2: Vi khuẩn trong nang lông hoạt động mạnh mẽ khiến nốt mụn bắt đầu sưng to, hình thành nhân mụn chứa dịch mủ có màu vàng hoặc màu trắng. Đây là giai đoạn mụn rất dễ bị tổn thương, bạn nên tránh sờ tay vào nốt mụn nhé.
- Giai đoạn 3: Đây là giai đoạn mụn bắt đầu chín. Các nốt mụn có thể vỡ ra đi kèm với máu. Tùy thuộc vào loại da cũng như mức độ sưng của mụn mà thời gian lành thương khác nhau.
Để hình dung rõ hơn, bạn có thể xem hình ảnh mụn bọc qua từng giai đoạn mà Sahemul đã tổng hợp dưới đây:
Nguyên nhân hình thành mụn bọc trên da
Xác định được nguyên nhân hình thành mụn bọc sẽ giúp bạn có cách điều trị phù hợp và đạt được hiệu quả nhanh chóng. Vậy mặt lên nhiều mụn bọc có thể bắt nguồn từ những nguyên nhân nào?
Di truyền
Nếu gia đình bạn có tiền sử bị mụn bọc, bạn cũng có thể mắc phải tình trạng này. Mối liên hệ giữa mụn bọc và yếu tố di truyền vẫn đang được các nhà khoa học làm rõ.
Các cách điều trị mụn bọc do di truyền hiện nay không thể cải thiện dứt điểm mà chỉ góp phần giảm sưng mụn bọc mà thôi. Theo một số chị em, mụn bọc do di truyền có thể tự khỏi khi đến một thời gian nhất định.
Rối loạn hoạt động hệ bài tiết
Sự suy giảm hoạt động của gan và thân có thể gây ra rối loạn hệ bài tiết, làm cơ thể bị nhiễm độc. Để thay thế hoạt động của 2 cơ quan này, cơ thể sẽ tăng cường các tuyến nội tiết. Kết quả là, làn da liên tục tiết ra bã nhờn, dầu gây bít tắc lỗ chân lông, tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn tấn công làn da gây ra mụn.
Mất cân bằng nội tiết tố
Androgen là nội tiết tố quan trọng nhất trong tất cả các hormone điều chỉnh quá trình sản xuất bã nhờn của cơ thể[1]. Tuy nhiên, quá nhiều androgen có thể làm tăng tiết bã nhờn, bít tắc nang lông, thúc đẩy sự hình thành mụn trứng cá ở cả nam và nữ.
Chăm sóc da “hời hợt”
Lười tẩy trang, vệ sinh da mặt không đúng cách, sử dụng mỹ phẩm không phù hợp với da hay đơn giản là thói quen đưa tay chạm vào mặt đều có thể là nguyên nhân khiến mụn bọc dễ dàng xuất hiện trên mặt của bạn. Đó là lý do tại sao, Sahemul luôn nhấn mạnh với bạn tầm quan trọng của việc skincare đúng cách.
Tùy thuộc vào nguyên nhân gây mụn trứng cá bọc mà cách cải thiện sẽ khác nhay. Dưới đây là những cách trị mụn bọc hiệu quả được nhiều chị em áp dụng hiện nay.
☛ Tìm hiểu thêm: Mụn bọc có tự xẹp không và cách cải thiện hiệu quả
Tổng hợp các cách trị mụn bọc hiệu quả hiện nay
Điều trị mụn bọc bằng thuốc là cách cải thiện được nhiều chị em thực hiện nhất, mang lại kết quả nhanh chóng và an toàn. Ngoài ra, để nhanh chóng thấy được hiệu quả, bạn có thể kết hợp với một số biện pháp tại nhà khác. Tất cả đều được Sahemul tổng hợp ở nội dung tiếp theo.
Điều trị bằng thuốc
Sử dụng thuốc kháng sinh cũng là một cách xử lý mụn bọc không để lại sẹo được phái đẹp thực hiện nhiều nhất hiện nay. Thuốc kháng sinh trị mụn bọc được điều chế ở dạng bôi và dạng uống. Sahemul đã tổng hợp danh sách các loại thuốc được sử dụng phổ biến phía dưới đây:
Thuốc làm xẹp mụn bọc dạng bôi
Các loại thuốc làm xẹp mụn bọc dạng bôi thường được điều chế dạng kem, gel, dung dịch,… hoạt động bằng cách làm sạch bề mặt da, ngăn ngừa sự thâm nhập của vi khuẩn gây mụn và giảm viêm.
Thuốc kháng sinh
Clindamycin (Cleocin-T, Clinda-Derm) và Erythromycin (Akne-Mycin, ATS, Erycette, Elrygel, Ilotycin) là những loại thuốc kháng sinh trị mụn bọc ở dạng bôi được sử dụng phổ biến. Chúng hoạt động bằng cách tiêu diệt vi khuẩn dư thừa trên da, làm giảm mẩn đỏ và viêm.
☛ Tìm hiểu chi tiết tại: Uống thuốc trị mụn có bị vô sinh không?
Benzoyl Peroxide
Benzoyl Peroxide được biết đến là một chất diệt khuẩn, có khả năng ngăn ngừa sự tồn tại và sinh sôi của vi khuẩn gây mụn P. acnes. Theo đánh giá của các “tín đồ làm đẹp”, sản phẩm trị mụn bọc có chứa Benzoyl Peroxide thường mất khoảng 4 tuần sử dụng liên tục mới thấy được hiệu quả. Ngoài ra, kem bôi trị mụn bọc chứa thành phần này có thể gây khô da.
Acid Salicylic
Acid Salicylic là dẫn xuất của Beta-hydroxy acid, có tác dụng làm xẹp mụn bọc dựa trên cơ chế làm thông thoáng lỗ chân lông, giảm tình trạng bít tắc các nang lông. Ngoài ra, hoạt chất này còn có khả năng tiêu viêm. Các sản phẩm trị mụn bọc dạng bôi có chứa thành phần này được đánh giá là an toàn và có thể dùng trong thời gian dài, hiệu quả thường phát huy sau 6 tuần sử dụng.
Retinoids
Retinoids là dẫn xuất của vitamin A được điều chế ở cả dạng thuốc bôi và thuốc uống. Ở dạng thuốc bôi, hoạt chất này có khả năng làm xẹp mụn bọc bằng cách ức chế quá trình tạo keratin và làm thông thoáng lỗ chân lông, tạo điều kiện cung cấp oxy cho các nang lông để kìm hãm hoạt động của P. acnes.
Thuốc bôi trị mụn chứa Retinoids có thể được sử dụng kết hợp với một số sản phẩm trị mụn khác như Benzoyl Peroxide và thuốc kháng sinh dạng uống. Retinoids sử dụng ở dạng bôi không được khuyến khích cho phụ nữ đang mang thai hoặc cho con bú.
Thuốc làm xẹp mụn bọc dạng uống
Thuốc làm xẹp mụn bọc ở dạng uống chứa các hoạt chất có thể lưu thông khắp cơ thể và tác động vào các tuyến bã nhờn. Tuy nhiên, sản phẩm trị mụn ở dạng uống có thể gây ra nhiều tác dụng phụ hơn thuốc bôi.
Thuốc kháng sinh
Các loại thuốc kháng sinh trị mụn bọc ở dạng uống được sử dụng phổ biến là Tetracycline (Minocycline, Doxycycline) hoặc Macrolide (Erythromycin, Azithromycin). Macrolid có thể là lựa chọn phù hợp cho những người không thể dùng Tetracyclin, chẳng hạn phụ nữ mang thai và trẻ em dưới 8 tuổi.
Kháng sinh trị mụn bọc theo đường uống nên được sử dụng trong thời gian ngắn nhất có thể để ngăn ngừa tình trạng kháng thuốc. Theo lời khuyên của các chuyên gia, bạn có thể kết hợp các loại thuốc kháng sinh này với Benzoyl Peroxide hoặc Retinoid để cải thiện tình trạng này.
Isotretinoin
Trong trường hợp các cách xử lý mụn bọc bằng thuốc bôi hoặc thuốc kháng sinh không mang lại hiệu quả, Isotretinoin (Absorica, Accutane, Amnesteem, Claravis, Sotret, Zenatane) chính là sự lựa chọn lý tưởng nhất.
Isotretinoin là dẫn xuất của vitamin A ở dạng uống, tác động toàn diện đến các vết mụn bọc nhờ đặc tính kháng viêm, biệt hóa tế bào và khả năng ức chế hoạt động sản xuất dầu thừa trên da.
Isotretinoin có thể gây ra các tác dụng phụ cho người sử dụng như khô da và môi, đau cơ và khớp, giảm thị lực, thậm chí là gây ra dị tật bẩm sinh (đối với phụ nữ đang mang thai hoặc cho con bú). Do đó, bạn chỉ nên sử dụng khi thật sự cần thiết.
Liệu pháp nội tiết tố
Nếu mụn bọc xuất hiện do sự mất cân bằng nội tiết tố bên trong cơ thể, bạn có thể được khuyên thực hiện liệu pháp hormone. Cách xử lý mụn bọc này chủ yếu sử dụng thuốc tránh thai hoặc thuốc kháng Androgen để cân bằng nội tiết tố, từ đó điều chỉnh quá trình tiết bã nhờn, giảm tỉ lệ hình thành mụn.
Sử dụng thuốc tránh thai
Thuốc tránh thai giúp cải thiện mụn bọc bằng cách cân bằng hàm lượng nội tiết tố nam và nữ trong cơ thể. Cách xử lý mụn bọc bằng thuốc tránh thai được giới hạn ở đối tượng là chị em phụ nữ. Drospirenone, Norethindrone và Norgestimate là ba loại thuốc tránh thai được sử dụng phổ biến trong việc cải thiện mụn bọc.
Điều trị mụn bọc bằng thuốc tránh thai sẽ mang lại hiệu quả sau 3 – 4 tháng sử dụng. Các tác dụng phụ có thể bao gồm buồn nôn, căng tức ngực, tăng cân quá mức,…
Sử dụng thuốc kháng Androgen
Thuốc kháng Androgen hoạt động bằng cách giảm nội tiết tố androgen trong cơ thể. Spironolactone, GnRH, Glucocorticoid dạng uống, Flutamide,… là những nhóm thuốc kháng androgen được sử dụng phổ biến để cải thiện vết mụn bọc.
- Spironolactone (Aldactone) là loại thuốc có khả năng ngăn chặn hoạt động của các hormone trong tuyến dầu của da. Spironolactone mang lại hiệu quả trị mụn bọc nhanh chóng, đặc biệt là ở phụ nữ trong giai đoạn hành kinh và mãn kinh. Tuy nhiên, FDA (Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ) không chấp thuận loại thuốc này vào danh mục sản phẩm trị mụn.
- Clascoterone (Winlevi) là một chất ức chế thụ thể androgen được dán nhãn điều trị tại chỗ mụn trứng cá cho cả nam và nữ từ 12 tuổi trở lên. Đây được xem là một giải pháp thay thế cho Spironolactone.
☛ Đọc chi tiết: Kem trị mụn bọc – lựa chọn sao cho đúng?
Tiêm cortisone vào nhân mụn
Tiêm cortisone được đánh giá là một cách xử lý mụn bọc bị viêm nhiễm quá mức hiệu quả. Cortisone thường được sử dụng để giảm viêm, tiêu sưng cho cả mặt và cơ thể.
Khi lựa chọn làm xẹp mụn bọc bằng cách này, các bác sĩ sẽ tiến hành tiêm cortisone trực tiếp vào nhân mụn. Mất khoảng 2 – 3 tuần thì bạn mới có thể thấy được hiệu quả.
Các bác sĩ chỉ khuyến khích bạn lựa chọn phương pháp này khi nốt mụn đi kèm những cơn đau nhức, khó chịu. Bởi lẽ, quy trình này có thể gây ra những tác dụng phụ nghiêm trọng cho làn da như rỗ, mỏng da tại vị trí tiêm, giảm sắc tố, thậm chí là gây nhiễm độc da.
Phương pháp trị liệu bằng ánh sáng
Một trong những cách xử lý mụn bọc mang lại hiệu quả nhanh chóng mà các chị em có thể thực hiện chính là trị liệu bằng công nghệ như dùng tia laser, liệu pháp ánh sáng xanh. Nếu bạn vẫn chưa hiểu rõ những phương pháp này, đừng bỏ qua nội dung tiếp theo nhé.
Sử dụng tia laser
Liệu pháp laser là phương pháp sử dụng ánh sáng với bước sóng phù hợp chiếu lên da nhằm loại bỏ các ổ vi khuẩn trong nang lông, ổ mụn.
Ưu điểm của cách xử lý mụn bọc bằng tia laser là mang lại hiệu quả nhanh chóng, ít làm tổn thương đến các mô xung quanh, không để lại sẹo. Tuy nhiên, quá trình điều trị cần phải thực hiện nhiều lần và rất tốn kém, đồng thời bạn cần chăm sóc da đúng cách để tránh tái phát mụn.
Liệu pháp ánh sáng xanh
Liệu pháp ánh sáng xanh sử dụng kết hợp các nguồn sáng ở cường độ cao soi vào ổ vi khuẩn nhằm điều chỉnh quá trình tiết bã nhờn, loại bỏ các đốm mụn, những vết sẹo do mụn gây ra và cải thiện kết cấu da.
Cũng giống như phương pháp trị mụn bọc bằng tia laser, liệu pháp ánh sáng xanh đòi hỏi bạn phải duy trì quá trình chữa trị trong thời gian nhất định, đồng thời có bước chăm sóc da phù hợp để tránh tái phát.
Thực hiện chườm nhiệt
Chườm nhiệt (hay còn gọi là liệu pháp nóng – lạnh) là một cách giảm sưng mụn bọc mà bạn có thể thực hiện ngay tại nhà. Dưới đây là một số cách khắc phục nhanh chóng những cơn đau do mụn bọc gây ra.
- Liệu pháp chườm lạnh: Bỏ một viên đá vào trong chiếc khăn sạch và lăn đều lên trên nốt mụn trong khoảng 10 phút. Bạn có thể lặp lại cách làm này vài lần nữa nhưng mỗi lần cách nhau 10 phút để da được nghỉ ngơi nhé.
- Liệu pháp chườm nóng: Ngâm một chiếc khăn sạch trong nước nóng, sau đó đắp lên toàn bộ khuôn mặt hoặc vùng da bị mụn trong 15 phút. Với cách này, bạn có thể thực hiện 2 – 3 lần mỗi ngày để giúp mụn tiết mủ.
Trị mụn bọc bằng Đông y
Sử dụng thảo dược Đông y là một trong những cách xử lý mụn bọc được nhiều chị em quan tâm. Các loại dược liệu vốn nổi tiếng với ưu điểm lành tính, phù hợp với cơ địa của người dùng và sở hữu các đặc tính chống oxy hóa và chống viêm đáng kể.
Ngoài ra, theo kiến thức Đông y, mụn hình thành do sự tích tụ nhiệt trong cơ thể. Do đó, cách xử lý mụn bọc hiệu quả nhất chính là sử dụng các cây thuốc có tác dụng thanh nhiệt cơ thể, cải thiện chức năng tạng phủ. Khi các “chất độc” được đưa ra khỏi cơ thể, các cơ quan bài tiết hoạt động trở lại bình thường thì các vết mụn bọc sẽ xẹp đi.
Một số loại thảo dược Đông y thường được sử dụng trong các bài thuốc xử lý mụn bọc như bồ công anh, hạ khô thảo, kim ngân hoa, liên kiều, nhân trần, diệp hạ châu, sinh ý dĩ, huyền sâm, thương nhĩ tử, đương quy, phòng phong,…
Cách xử lý mụn bọc bằng dược liệu Đông y tuy lành tính nhưng hiệu quả mang lại sẽ rất chậm. Điều này đòi hỏi bạn cần kiên trì thực hiện trong thời gian dài, không ngừng lại giữa chừng để đạt được kết quả tốt nhất.
Đắp mặt nạ thiên nhiên hoặc xông
Đắp mặt nạ hoặc xông tinh dầu là một phần không thể thiếu trong quá trình skincare của các bạn. Không chỉ giúp da sáng mịn hơn mà đây còn là những cách làm xẹp mụn bọc không để lại sẹo hữu hiệu.
Các loại mặt nạ hóa học có thể làm tăng tình trạng kích ứng của nốt mụn. Do đó, các bạn nên ưu tiên những loại mặt nạ với nguồn nguyên liệu thiên nhiên:
- Mật ong: Có đặc tính kháng khuẩn, rất có lợi để làm xẹp các nốt mụn bọc. Ngoài ra, nguyên liệu này cũng là một chất giữ ẩm tốt cho da, giúp da mịn màng và không bị bóng dầu.
- Nghệ: Chứa nhiều chất chống oxy hóa và có đặc tính kháng khuẩn nên rất có lợi cho da trong việc làm sáng, thanh lọc cũng như làm dịu viêm và giảm sự bùng phát của mụn bọc.
- Trà xanh: Nổi tiếng với tác dụng giảm viêm và cũng là nguồn cung cấp dồi dào các hợp chất chống oxy hóa. Sử dụng lá trà xanh để làm mặt nạ, hãm trà để xông hoặc uống đều giúp làm xẹp mụn bọc hiệu quả.
Các loại mặt nạ từ nguyên liệu thiên nhiên lành tính, không gây tác dụng phụ nhưng ngược lại, hiệu quả nhận được sẽ rất chậm. Do đó, bạn cần thực hiện từ 2 – 3 lần mỗi tuần và kiên trì trong thời gian dài. Ngoài ra, đừng quên rửa thật sạch mặt sau khi đắp mặt nạ hoặc xông để tránh tình trạng ứ đọng bã nhờn trên da bạn nhé!
Đọc thêm: Chữa mụn bọc ở mũi thế nào để không gây ra sẹo?
Sahemul giúp bạn “đánh bay” nốt mụn bọc cứng đầu
Quá trình điều trị mụn bọc bằng những cách trên có thể đòi hỏi bạn phải dành nhiều thời gian hoặc tốn nhiều chi phí. Riêng với sản phẩm kem giảm mụn, ngừa thâm Sahemul, bạn sẽ nhanh chóng lấy lại được làn da đẹp không tỳ vết.
Sepicontrol™ A5 và BHA chính là “cặp bài trùng” mang đến khả năng “đánh bay” những nốt mụn cứng đầu của Sahemul.
Sepicontrol™ A5 là kết quả từ sự tạo thành của 3 hoạt chất Caprylol Glycine, Sarcosine và chiết xuất vỏ quế. Dưỡng chất này có đặc tính diệt khuẩn, tiêu viêm và hạn chế quá trình tiết bã nhờn trên da. Với sự có mặt của Sepicontrol™ A5, tỷ lệ những nốt mụn bọc chuyển biến nặng sẽ được giảm thiểu đáng kể.
Trong khi đó, BHA nổi tiếng với khả năng làm sạch sâu, giúp các nang lông luôn ở trạng thái thông thoáng, hạn chế sự hình thành của mụn. Đặc biệt hơn, BHA còn giúp “diệt mụn sạch tận gốc”, kể cả mụn bọc nhờ khả năng làm tiêu nhân, khô cồi.
Sahemul được nhiều chị em phái đẹp đánh giá cao không chỉ nhờ khả năng giảm mụn mà còn cải thiện vết thâm rất hiệu quả. Kojic Dipalmitate bên trong Sahemul có khả năng ức chế sự hình thành của các hắc tố melanin gây ra vết thâm trên da. Trong khi đó, AHA thực hiện nhiệm vụ loại bỏ lớp sừng sẫm màu và tăng cường hiệu quả của Kojic Dipalmitate.
Cách xử lý mụn bọc bằng kem giảm mụn, ngừa thâm Sahemul rất đơn giản và không tốn nhiều thời gian. Mỗi ngày bạn chỉ cần dành ra từ 5 – 7 phút và thực hiện cách bước như sau:
- Bước 1: Rửa mặt thật sạch, đồng thời vệ sinh bàn tay
- Bước 2: Lấy một lượng kem vừa đủ thoa đều lên nốt mụn và massage thật nhẹ
- Bước 3: Thực hiện đều đặn 2 – 3 lần mỗi ngày
Với “bộ tứ” thành phần tối ưu, kem ngừa mụn, giảm thâm Sahemul hứa hẹn mang lại hiệu quả nhanh chóng chỉ trong 1 tuần.
Để đặt mua kem ngừa mụn Sahemul (Giao hàng, thanh toán tại nhà), bạn xem TẠI ĐÂY
Hi vọng rằng, những thông tin về mụn bọc mà Sahemul vừa cung cấp phía trên sẽ giúp bạn có cái nhìn toàn diện về loại mụn này và có cách điều trị phù hợp để nhanh chóng lấy lại làn da sáng mịn đều màu. Nếu bạn vẫn còn thắc mắc về cách giảm mụn trứng cá hoặc cải thiện vết thâm, bình luận ngay dưới bài viết để được Sahemul tư vấn nhé!
Tài liệu tham khảo:
- [1] – https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5015761/
- [2] – https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4884775/
- https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/acne/diagnosis-treatment/drc-20368048
- https://www.healthline.com/health/severe-acne/treatments-for-nodular-acne